Baas rejiminin baskıcı yönetimi altında muhalifler ve rejimden kopanlar hapse atılırken, onların çocukları da ellerinden alınıyor ve kısa sürede izleri kayboluyordu. Suriye güvenlik birimleri on yılı aşkın süre boyunca yüzlerce çocuğu ailelerinden koparıp yetimhanelere yerleştirdi.
Araştırmacı gazetecilik ekibi Lighthouse Reports'un haberine göre, uluslararası yardım kuruluşu SOS Children’s Villages’ın işlettiği yetimhanelerin de bu sisteme dahil olduğu, hatta yönetimin yıllarca bu gerçeği bildiği halde sessiz kaldığı ortaya çıktı.
Belgeler ve tanıklar gerçeği ortaya koydu
2024 sonunda Esad rejiminin çöküşüyle birlikte binlerce belge sızdırıldı. Gazeteciler 300’den fazla çocuğun isimlerine ulaştı. Çoğu daha bebek ya da yeni yürümeye başlamış yaştaydı. Kayıtlar, güvenlik kurumları, bakanlıklar ve yetimhaneler arasında sistematik iş birliğini ortaya koydu.
Eksik ve sahte belgeler, gerçek sayının çok daha yüksek olabileceğini gösteriyor. Aileler hâlâ en az 3 bin 700 kayıp çocuk için haber bekliyor.
Yetimhaneler gizli hapishane oldu
Yapılan 100’den fazla görüşmede aileler, ihbarcılar ve eski yetimhane çalışanları, çocukların “koruma” bahanesiyle alındığını ama aslında baskı aracı olarak kullanıldığını doğruladı. Çocukların yerleri ailelerden saklandı, bazen isimleri değiştirildi.
İstihbarat belgeleri, çocukların ebeveynlerini iş birliğine zorlamak için tutulduğunu gösteriyor. Bazıları ancak esir takaslarıyla serbest bırakıldı, bazıları da Rusya ve Irak’a sınır dışı edildi.
Uluslararası yardım kuruluşunun sessizliği
En fazla çocuğun gönderildiği yer, Avusturya merkezli uluslararası yardım kuruluşu SOS Children’s Villages’ın yetimhaneleriydi. Yıllık 1,6 milyar euro bağış toplayan kuruluşun üst düzey yöneticilerinin, rejim düşene kadar gerçeği gizlediği anlaşıldı.
Suriye şubesinin başında Esad ailesine yakın isimlerin olduğu, Asma al-Esad’ın kuruma doğrudan etki ettiği öne sürüldü. SOS, 2018’de tutuklu çocukları almayı bıraktığını söylese de resmi belgeler 2022’ye kadar yönlendirmelerin devam ettiğini gösteriyor.
Aileler hâlâ çaresiz
Bugün birçok aile, çocuklarının nerede olduğunu hâlâ bilmiyor. Zorla ayrılan çocuklar ağır travmalarla büyüdü. Suriye’nin yeni geçiş hükümeti soruşturma açsa da kaynak eksikliği nedeniyle ilerleme sağlanamadı.
Uluslararası hukuk uzmanları, çocukların “insanlığa karşı suçların” mağduru olabileceğini belirtiyor. Özellikle “zorla kaybettirme” ve “özgürlükten yoksun bırakma” suçlarının işlendiği değerlendiriliyor.
Bir ortak araştırma
Bu bulgular, Lighthouse Reports koordinasyonunda Suriyeli araştırmacı gazeteciler (Women Who Won the War, SIRAJ) ile uluslararası medya kuruluşları (BBC Eye, The Observer, Der Spiegel, Trouw, Sowt, Al-Jumhuriya) tarafından yürütülen “Suriye’nin Çalınan Çocukları” araştırmasıyla ortaya çıkarıldı.