Dünya Sağlık Örgütü’nün temel ilaçlar listesinde yer alan acil doğum kontrol yöntemleri, korunmasız cinsel ilişki sonrası istenmeyen gebelikleri önlemek için etkili bir seçenek sunuyor. Ancak uzmanlar, bu yöntemlerin yalnızca olağanüstü durumlar için kullanılabileceği ve düzenli doğum kontrol yöntemlerinin yerini almaması gerektiği konusunda uyarıyor.
Diken'den Mesude Demir'in haberine göre, Uluslararası Kadın Sağlığı Kongresi’nde konuşan Uluslararası Kadın Sağlığı Eğitim ve Araştırma Derneği (UKSEAD) Başkanı Prof. Dr. Engin Oral, özellikle genç kadınlar arasında ertesi gün haplarının plansız cinsel ilişkiler sonrası sıkça kullanıldığını söyledi. Oral’a göre bu ilaçlara erişim kolaylığı ve aileden gizlenebilir olması, gençleri düzenli doğum kontrol yöntemlerinden uzaklaştırıyor.
Kullanımda artış ve bilgi eksikliği
Yurtdışındaki veriler, acil doğum kontrol yöntemlerini kullananların yüzde 42’sinin 18-24 yaş arası olduğunu gösteriyor. Türkiye’de de eczacılar ve hekimler benzer bir eğilim gözlemliyor. Özellikle hafta sonları ve tatil dönemlerinde satışlar belirgin biçimde artıyor.
Ancak Prof. Dr. Oral, bu hapların yüzde 100 koruma sağlamadığını, ortalama etkinliğin yüzde 80 civarında olduğunu vurguladı. “Erken alındığında koruyuculuğu artar. Ancak riskli ilişkinin hemen ardından yumurtlama varsa, hamilelik ihtimali yüksektir” dedi.
Yanlış kullanım yaygın
Ertesi gün hapları, yalnızca korunmasız cinsel ilişki sonrası değil; prezervatif yırtılması, doğum kontrol haplarının unutulması ya da geri çekme yönteminin başarısız olması gibi durumlarda da kullanılabiliyor. Ayrıca cinsel saldırı sonrası gebeliği önlemek için de başvurulan bir yöntem.
Buna karşın, kullanıcılar arasında ilacın etkisi hakkında ciddi bilgi eksikliği var. Pek çok genç, bu hapların düzenli doğum kontrol yöntemleri kadar güvenilir olduğunu düşünüyor.
Cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı korumuyor
Oral, ertesi gün haplarının cinsel yolla bulaşan hastalıklara karşı hiçbir koruma sağlamadığını hatırlatarak, bu konunun genç yaş grubu için özel riskler barındırdığını söyledi. “Üreme sağlığı açısından cinsel yolla bulaşan hastalıklar ciddi bir tehdit. Kısırlık gibi uzun vadeli etkileri olabilir” dedi.
Kürtaj hâlâ yasal ama erişim sınırlı
Oral ayrıca, kürtajın 10 haftaya kadar yasal olduğunu, ancak uygulamadaki kısıtlamalar nedeniyle birçok kadının bu haktan habersiz olduğunu belirtti.
Her dört kadından biri istemeden gebe kalıyor
İstanbul Aile Hekimliği Derneği’nden Dr. Gülden Uzer Ekin’e göre, Türkiye’de doğum kontrol bilinci birçok ülkenin gerisinde. Her dört kadından biri planlamadığı bir gebelik yaşıyor.
Ekin, uzun etkili doğum kontrol yöntemlerinin (spiral, implant) en güvenilir seçenekler olduğunu belirtti. Bu yöntemlerin, kullanıcı hatasını ortadan kaldırdığı ve uzun süre koruma sağladığına dikkat çekti.
Ancak bu yöntemler, cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara karşı koruma sağlamıyor. Bu nedenle çift koruma yaklaşımı—yani hem doğum kontrol yöntemi hem de prezervatif kullanımı—uzmanlarca öneriliyor.