Amed Büyükşehir Belediyesi ev sahipliğinde Ortadoğu Sinema Akademisi ve Sinebîr’in yürütücülüğünde devam eden 3. Amed Uluslararası Film Festivali, 84 filmin gösterimi ve düzenlenen atölyelerle yoğun ilgi görüyor. Festivalde dikkat çeken yapımlardan biri de yönetmen Devrim Tekinoğlu’nun “Ra” (Manevi Yol) adlı belgeseli. Tekinoğlu, belgeselde doğa-insan ilişkisine dayalı özgün bir inanç sisteminin modern dünyaya söyleyebileceklerini ele alırken, maddi ve manevi yaşam koşullarının Dêrsim Aleviliğini dönüşmeye zorladığına dikkat çekiyor.
Belgeseli çekme motivasyonunu “inanç asimilasyonuna dikkat çekmek” sözleriyle açıklayan Tekinoğlu, Dêrsimlilere ait yüzyıllardır yaşatılan inancın yerini başka inanç sistemleriyle değiştirme çabalarına tanıklık ettiklerini belirtiyor. Belgeselde yalnızca bir inanç değil, köklü bir felsefe ve yaşam biçimi işlendiğini vurgulayan yönetmen, Dêrsimlilerin doğayla kurdukları kadim ilişkiyi görünür kılıyor. Yaratılış yerine “varlıktan gelme” anlayışını temel alan bu felsefede doğa, sayısız doğumun kaynağı olan dişil bir gücü temsil ediyor.
Tekinoğlu, her evin bir ocak olduğunu ve inancın ev içinde başlayan bir yol olduğunu vurgulayarak, inancın esas mekânının doğa ve ziyaretler olduğunu, cemlerin ise toplumsal hukukun temeli olduğunu söylüyor. Ancak cemlerin yasaklanması ve baskılar nedeniyle ritüellerin uzun süre gizli sürdürüldüğünü hatırlatıyor. 1994’te Dersim’de yaşanan yıkımların ardından inancın kurumsallaşmaya başladığını, bazı Cemevlerinde Alevilikle ilgisi olmayan söylemlerin ortaya çıktığını belirtiyor. Rae Haq inancının temelinin ise doğadaki tüm canlıların birbirine karşı hak ve sorumluluklarını bilmek olduğunu ifade ediyor.
Belgesel, “Yol cümleden uludur” sözüyle özetlenen Rae Haq inancını merkezine alıyor. Dersim’in kaybolmaya yüz tutmuş kültürü ve inanç dünyasına ışık tutan yapım; bir yıllık inanç takvimi, doğada sürdürülen ritüeller ve cemler üzerinden ilerliyor. Kırmançki, Kurmanci ve Türkçe dillerinde çekilen film, iki yıllık çalışmanın ürünü olan 90 dakikalık uzun metraj bir belgesel.
Yönetmen Tekinoğlu, belgeselin “dört duvar arasına sığmayan bir yaşam biçimini” anlattığını belirterek, yol evlatlarının söz ve pratiğini kayıt altına aldıklarını vurguluyor. Değişen dünyaya bir not bırakma amacı taşıdıklarını, belgeselin yerli insana, doğaya ve evrene dair derin bir hatırlatma olduğunu söylüyor. Pandeminin çekimlere hem zorluk hem içsel bir dönüşüm getirdiğini ifade ediyor.
Tekinoğlu, belgeselin ilk galasını Dersim’de yapmak istediklerini ancak başvurunun “teknik sorunlar” gerekçesiyle reddedildiğini aktarıyor. Ekim ayından itibaren birçok kentte ve Avrupa’da özel gösterimler yapılacağını belirtiyor. Çekim yaptıkları köylerde büyük bir misafirperverlik gördüklerini söyleyen yönetmen, belgeselin Dersim Araştırmaları Merkezi yapımcılığında gerçekleştiğini ve birçok kişinin katkısıyla tamamlandığını ifade ediyor.
Devrim Tekinoğlu, Dersim’in Ovacık ilçesinde doğdu. İstanbul Üniversitesi Hititoloji eğitiminin ardından folklor, fotoğraf ve görüntü yönetmenliği alanlarında çalışmalar yaptı. “Bindokuzyüzdoksandört” belgeseli, çeşitli yayıncılık faaliyetleri ve Zazaca/Kırmançki animasyon çalışmalarıyla tanınan yönetmen, Ra ile Dersim’in inanç ve yaşam mirasını beyaz perdeye taşıyor.
