“YİBO” belgeseli, Kürt çocukların hafızasında derin izler bırakan Yatılı İlköğretim Bölge Okulları’nın hikâyesini perdeye taşıyor. Yönetmenliğini Şükran Demir ve Özgür Ünal’ın üstlendiği film, aslında bir kitap projesinden doğdu.
Hafıza Merkezi’nin yürüttüğü Hafıza ve Gençlik Projesi Ocak ayında tamamlandı. Projenin ikinci dönem araştırmalarından biri, Şükran Demir ve Özgür Ünal’ın kaleme aldığı “Şiddet ve Asimilasyon Aracı Olarak YİBO” başlıklı e-kitaptı. Bu çalışma, YİBO’larda eğitim görmüş Kürt çocukların deneyimlerini sözlü tarih yöntemiyle belgeliyor.
E-kitabın temelinde 1962–2010 yılları arasında Bitlis, Van, Hakkari, Batman, Urfa, Amed, Dersim ve Muş illerinden 25 YİBO mezunu ile yapılan görüşmeler var. Çalışma, YİBO’ları şiddet ve asimilasyon aracı olarak tanımlıyor, çocukların kültürleri, dilleri ve etnik kimlikleri nedeniyle dışlandığını, askeri disiplin altında “terbiye” edilmeye çalışıldığını ortaya koyuyor.
Erken Cumhuriyet dönemindeki yatılı okullardan 1990’larda köy yakmaları sonrası artan YİBO’lara uzanan tarihsel süreç, hem e-kitabın hem de belgeselin merkezinde. Kitap, devletin eğitim aracılığıyla uyguladığı asimilasyon politikalarını ve bunun çocukların yaşamındaki derin etkilerini görünür kılıyor. Aynı zamanda 1990’lı yıllarda Kürt illerinde yaşanan ağır insan hakları ihlalleriyle YİBO politikaları arasındaki yakın ilişkiye dikkat çekiyor.
Şükran Demir ve Özgür Ünal, bu hikâyeyi şimdi de görsel anlatı yöntemiyle beyazperdeye taşıyor. “YİBO” belgeseli, öğrencilerin tanıklıkları, arşiv kayıtları ve terk edilmiş okul binaları üzerinden toplumsal belleğin unutulmuş sayfalarını açıyor.
“YİBO” belgeseli, 28 ve 30 Eylül’de Amed’de FilmAmed Belgesel Film Festivali’nde izleyiciyle buluşacak.