Van Gölü’nün En Büyük Adası: Akdamar
Doğu Anadolu’nun incisi Van Gölü’nde dört ada bulunur: Akdamar, Çarpanak, Adır ve Kuş. Ancak içlerinde en çok bilinen ve ziyaret edilen şüphesiz Akdamar’dır. Yaklaşık 1,5 kilometre uzunluğunda ve 500 metre genişliğindeki ada, doğal güzelliği kadar taşıdığı tarihiyle de öne çıkar. Van’a yolu düşenlerin uğrak noktası olan Akdamar Adası, masmavi göl suları arasında bir kültür hazinesi barındırır.
Adını Bir Aşk Hikâyesinden Alıyor
Akdamar ismi, yüzyıllardır anlatılan hüzünlü bir aşk hikâyesine dayanır. Rivayete göre, adada yaşayan keşişin güzeller güzeli kızı Tamar’a bir çoban âşık olur. Genç, her gece gölü yüzerek adaya ulaşır; Tamar da elinde bir fenerle ona yol gösterir. Ancak bu gizli buluşmalar öğrenilince Tamar’ın babası bir oyun kurar. Bir gece feneri alıp kıyıda dolaşarak çobanı yanıltır. Yolunu kaybeden genç, yorgunluktan gölde boğulurken son nefesinde “Ah Tamar!” diye haykırır. Bu çığlık, zamanla “Ahtamara” ve ardından “Akdamar” adına dönüşür. Bugün ada, hem bu efsanenin izini hem de aşkın zamansızlığını taşır.
Bin Yıllık Bir Miras: Akdamar Kilisesi
Akdamar Adası yalnızca efsanesiyle değil, üzerinde yükselen tarihi kilisesiyle de önemlidir. Akdamar Kilisesi, 915-921 yılları arasında Vaspurakan Kralı I. Gagik tarafından ünlü mimar keşiş Manuel’e yaptırıldı. Dört yapraklı yonca planında, kırmızı kesme taşlarla inşa edilen yapı, Ermeni sanatının en değerli eserlerinden biridir.
Kilise dış cephesindeki kabartmalar, yalnızca dini hikâyeleri değil; saray yaşamından av sahnelerine, insan ve hayvan figürlerinden günlük hayata kadar pek çok detayı yansıtır. Adem ile Havva’dan Nuh’un Gemisi’ne uzanan İncil sahneleri, taşlara işlenmiş birer görsel anlatı gibidir. İç mekân freskleri ise bölgedeki en erken örnekler olarak kabul edilir.
Yıkımdan Restorasyona Uzanan Hikâye
Akdamar Kilisesi, 1021 yılında Vaspurakan Krallığı’nın yıkılmasından sonra manastıra dönüştürüldü ve Kutsal Haç Kilisesi olarak anılmaya başlandı. 1895’e kadar Ermeni Patrikliği’nin merkezi olan bu kutsal mekân, 20. yüzyılda kaderine terk edildi. 1951’de ise neredeyse yıkılmak üzereydi. Tam bu sırada genç gazeteci Yaşar Kemal, tesadüfen durumdan haberdar oldu ve kamuoyu oluşturarak yıkımı engelledi.
2005-2007 yılları arasında Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın öncülüğünde restorasyondan geçen kilise, bugün hem müze hem de dönem dönem ibadete açılan bir mekân olarak varlığını sürdürüyor.
Kültürel ve Turistik Önemi
Akdamar Adası ve Kilisesi, hem yerli hem de yabancı turistlerin Van gezilerinde ilk duraklarından biri haline geldi. Bahar aylarında düzenlenen Akdamar Festivali, ada ve kiliseye ilgiyi artırıyor. UNESCO’nun Dünya Kültür Mirası aday listesinde yer alması da bu önemi pekiştiriyor.
Bin yılı aşkın süredir ayakta duran bu yapı, yalnızca bir inanç mekânı değil; aynı zamanda Anadolu’nun çok katmanlı tarihinin somut bir göstergesi. Van Gölü’nün maviliklerinde saklı Akdamar, aşkın hüzünlü çığlığından tarihî bir mirasa dönüşen eşsiz bir hatıra taşıyor.
