Evrimsel biyolog Jenny Graves, erkek cinsiyetini belirleyen Y kromozomunun, atalarından miras aldığı genlerin yaklaşık yüzde 97’sini kaybettiğini ve bu hızın sürmesi halinde birkaç milyon yıl içinde tamamen yok olabileceğini öne sürdü. ScienceAlert’in aktardığına göre Graves’in bu “tartışmalı” hesabı, homo sapiens’in uzun vadeli evrimine dair ilgi çekici ama spekülatif bir tablo ortaya koyuyor.
Graves, insan türünün evrimsel zaman ölçeğinde çok genç olduğunu hatırlatarak, “İnsanların 5–6 milyon yıl sonra erkeklerin neslinin tükeneceğinden endişe etmesi beni şaşırtıyor… Önümüzdeki yüzyılı atlatabilirsek bile şanslıyız” dedi.
X ve Y’nin farkı: “Genetik yük anneden geliyor”
Doktorlar Zeynep Sena Ağım ve Veli Vural Uslu, cinsiyet kromozomlarını kamyon benzetmesiyle açıklıyor: Anne her zaman X, baba ise bazen X, bazen Y kromozomunu aktarıyor. Dolayısıyla kız çocukları iki X, erkek çocukları ise bir X ve bir Y kromozomuyla doğuyor.
Uslu ve Ağım’a göre X kromozomu çok daha büyük olduğu için erkek çocuklarda genetik bilginin önemli kısmı anne kaynaklı.
Y’siz üreyen türler umut veriyor
Her ne kadar Graves Y kromozomunun geleceğine dair karamsar bir tablo çizse de memelilerde ve çeşitli türlerde cinsiyet belirleyici kromozom ortadan kalktıktan sonra da üremenin sürdüğü örnekler bulunuyor.
-
Köstebek farelerinde Y kromozomu tamamen kaybolmuş durumda; tür hâlâ üreyebiliyor.
-
Y’deki cinsiyet belirleyici genlerin başka kromozomlara taşındığı düşünülüyor.
-
Hokkaido Üniversitesi araştırmacılarının 2020’de PNAS’ta yayımlanan çalışmasına göre iki tür dikenli fare, Y kromozomunu kaybetmesine rağmen sağlıklı biçimde çoğalmayı sürdürüyor.
Bu bulgular, Y kromozomu yok olsa bile türlerin yeni genetik çözümler üreterek varlığını sürdürebileceğini gösteriyor.
Erkek cinsi ortadan kalkmayacak
İnsan dışındaki memelilerde gözlenen bu “kromozom göçü” olasılığı, Graves’in öngörüsündeki kötümser tabloyu yumuşatıyor. Bilim insanları, Y kromozomu tamamen işlevsiz hale gelse bile cinsiyet belirleyici genlerin başka bir kromozoma taşınması halinde erkek cinsinin ortadan kalkmayacağını vurguluyor.
Evrimsel biyoloji çevreleri ise Graves’in hesaplamalarının uzun vadeli projeksiyonlar olduğunu, insanlarda Y kromozomunun yakın vadede yok olacağına dair bilimsel bir konsensüs bulunmadığını belirtiyor.