İnkaya Mahallesi’nde farklı alanlarda yürütülen yüzey araştırmasında bronz haç bulunmuş, bunun üzerine 2021’de bölgede Diyarbakır Müze Müdürlüğü’nce kazı başlatılmıştı.
Ekipler, 2022’de alanda bir kiliseyi gün yüzüne çıkarmıştı. Kilise kalıntısındaki kazılarda bugüne kadar 124 mezar keşfedildi. Denizyıldızı fosili, sütun ve kandil gibi 30 envanterlik, 100 de etütlük mahiyette esere ulaşıldı.
Kilisenin daha önce 1500 yıllık olduğu değerlendirilmişti. Yeni kazılardaysa inşanın 337-361 yıllarına tarihlendirilebileceği belirlendi.
‘Kazılarla birlikte tarih daha da geriye gidebilir’
Diyarbakır Müze Müdür Vekili Müjdat Gizligöl, şunları anlattı:
“Daha önce Bizans İmparatoru 1’nci Anastasius dönemine ait para bulduk. Buradan hareketle kilisenin yaklaşık 1500 yıllık olduğunu varsayıyorduk.
Roma İmparatoru 2’nci Konstantius dönemine ait sikkenin bulunmasıyla kilisenin tarihlendirilmesinde bir değişiklik oldu. Buradaki kilisenin artık yaklaşık 1700 yıllık olduğunu tahmin ediyoruz. Kazılarla süreç içerisinde bu tarih daha da geriye gidebilir.”
Buluntulara göre 3’üncü veya 4’üncü yüzyılda Roma Dönemi’nde bölgede bir yerleşim alanı kurulduğu ve kilisenin de o dönemlerde inşa edildiği tahmin ediliyor.
‘Bizans’ın Fırat’ın doğusuna kadar geldiğini bilmiyorduk’
Kilisede çok sayıda mezarla da karşılaştıklarını belirten Gizligöl şöyle devam etti:
“Süreç için kilise tahribata uğradıktan sonra etrafı ve içerisi mezarlık olarak kullanılmış. Kilisede şu ana kadar 124 mezarda 170 bireyin iskeletine rastladık. Bunlar bebek, çocuk, kadın ve erkeklerden oluşuyor. Dağınık, izole ve taş sandukalara gömülenler var. Bir de oldukça tahribata uğramış lahit mezar bulundu.”
Gizligöl, kilisenin temelini ve duvarlarını tamamen ortaya çıkarmak için çalışmaların sürdüğünü söyleyerek sözlerini sözlerini şöyle tamamladı:
“Bizans İmparatorluğu’nun Fırat’ın doğusuna kadar geldiğini bilmiyorduk. Hem buradaki kilisenin varlığı hem de buluntular bize Bizans İmparatorluğu’nun Fırat’ın ötesinde de var olduğunu, burada uzun yıllar kaldığını, gelişkin bir medeniyet meydana getirdiğini göstermesi bakımından önemli. Kazı çalışmaları bizim için oldukça verimli geçiyor.”
