Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Dr. Öğretim Üyesi Erdoğan Ekşioğlu’nun araştırmasına göre, son beş yılda Türkiye’de asgari ücretle geçinen milyonlarca kişi temel gıdaya erişimde ciddi kayıplar yaşadı. Araştırma, 2019 Kasım ile 2024 Kasım ayları arasındaki dönemi kapsıyor ve Türkiye İstatistik Kurumu’nun (TÜİK) enflasyon sepetinde en yüksek ağırlığa sahip 20 temel gıda ürününü temel alıyor.
Ekşioğlu’nun çalışmasına göre, 2019’da 266 TL olan temel gıda sepeti, 2024’te 2 bin 804 TL'ye çıkarak yüzde 952 oranında zamlandı. Aynı dönemde net asgari ücret 2 bin 21 TL’den 17 bin 2 TL’ye çıkarak yüzde 741 arttı. Ancak bu artış, temel gıda enflasyonunun gerisinde kaldı.
2019’da maaşıyla 7,6 sepet temel gıda alabilen bir asgari ücretli, 2024’te aynı maaşla sadece 6,06 sepet alabiliyor. Bu durum, alım gücünde yüzde 25,4’lük bir reel kayba işaret ediyor.
Domates ve kaşar peynirde rekor artış
En yüksek fiyat artışı yüzde 1.700 ile domateste görülürken, portakal yüzde 1.186, kaşar peyniri ise yüzde 1.107 oranında zamlandı. Görece daha düşük artışlar ise pirinç (%424), ayçiçek yağı (%425) ve buğday unu (%614) gibi ürünlerde yaşandı. Özellikle hayvansal gıdaların, bitkisel ürünlere göre daha yüksek oranda zamlandığı tespit edildi.
Alım gücünün eriği kayıp
Araştırma, asgari ücretlinin temel gıdadaki reel kaybını telafi edebilmesi için 2024 net asgari ücretinin en az 21 bin 261 TL olması gerektiğini ortaya koydu. Ancak tek zamla belirlenen 17 bin 2 TL’lik ücretle bu hedef tutturulamadı. Böylece asgari ücretlinin aylık kaybı 4 bin 259 TL olarak hesaplandı.
TÜİK verilerine göre gıda ve alkolsüz içecekler grubunun Tüketici Fiyat Endeksi (TÜFE) içindeki payı 2019’da %23,29 iken, 2024’te %24,98’e yükseldi. Bu artış, hanehalklarının gelirlerinin daha büyük bir kısmını artık temel gıdaya harcamak zorunda kaldığını ortaya koyuyor.