Uluslararası Basın Enstitüsü (IPI), Türkiye’de kamu kurumlarının bilgi edinme başvurularına nasıl yanıt verdiğini analiz ettiği ilk raporunu yayımladı. IPI Bilgi Edinme Hakkı Platformu’na kaydedilen 100 başvurudan yalnızca 8’inde talep edilen bilgiler tam olarak paylaşıldı. Başvuruların çoğu, “özel çalışma gerektirdiği” gerekçesiyle reddedilirken, kabul edilenlerde de ortalama yanıt süresi 77 gün oldu. Oysa yasa, bu sürenin 15 ila 30 iş günü içinde tamamlanmasını şart koşuyor.

IPI Türkiye Proje Koordinatörü Damla Tarhan Durmuş’un Journo'ya aktardığına göre, rapor yalnızca verileri değil, başvuru sahiplerinin deneyimlerini de kapsıyor. Başta gazeteciler olmak üzere STK temsilcileri, avukatlar ve akademisyenlerin katkısıyla hazırlanan rapor, bilgi edinme hakkının yalnızca kağıt üzerinde kaldığını gösteriyor.

Yasal süre aşılıyor, bilgi verilmekten kaçınılıyor

Rapora göre, teknik olarak “yanıtlandı” sayılan başvuruların %67’si, talep edilen bilgiler hakkında herhangi bir içerik sunmadı. %15’i yalnızca kısmi bilgi verdi. Talep edilen bilgilerin tamamını eksiksiz karşılayan yanıtların oranı ise yalnızca %8’de kaldı.

Yanıt verilen başvuruların ortalama süresi 77 gün olarak ölçülürken, bazı başvurular 493 güne varan bekleme süreleriyle karşılaştı. Bu rakamlar, Bilgi Edinme Hakkı Kanunu’nda öngörülen 15–30 iş günlük sürenin ciddi şekilde ihlal edildiğini ortaya koyuyor.

Tehdit edilen başvuru sahipleri ve keyfi retler

Raporda yer verilen en çarpıcı bulgulardan biri, bilgi talep eden bazı kişilerin tehdit edilmesi oldu. CİMER üzerinden bir şirket hakkında bilgi isteyen bir gazeteci, şirket yöneticileri tarafından tehdit edildiğini; kişisel bilgilerinin ilgili kuruma iletilerek gizliliğinin ihlal edildiğini söyledi. Benzer bir tehdidi bir sivil toplum kuruluşu da yaşadı.

Ulukaya'nın "Türkiyeliler" ifadesi tartışma yarattı
Ulukaya'nın "Türkiyeliler" ifadesi tartışma yarattı
İçeriği Görüntüle

Bazı kurumların, sorulan soruları teknik olarak reddetmemek için “göstermelik” yanıtlar verdiği; soruların yanıtlanması için “ayrı ve özel çalışma” gerekçesinin yaygın biçimde keyfi kullanıldığı belirtiliyor. Mevcut mevzuat hakkında bilgi isteyen başvuruların bile bu gerekçeyle reddedildiği örnekler kaydedildi.

Gazetecilere çağrı: Başvurmaya ve kayıt tutmaya devam edin

IPI, bilgi edinme hakkının etkin kullanılabilmesi için gazetecilere ve sivil toplum kuruluşlarına bazı önerilerde bulunuyor:

  • Cevap gelmese dahi bilgi edinme başvurusu yapılmaya devam edilmeli.

  • Yapılan başvurular ve gelen/gelmeyen yanıtlar IPI Bilgi Edinme Hakkı Platformu’na kaydedilmeli.

  • Reddedilen başvurular için itiraz hakkı mutlaka kullanılmalı.

  • CİMER’in günlük başvuru sınırı nedeniyle posta yoluyla yapılan başvuruların da düzenli olarak belgelenmesi önemli.

IPI, aynı zamanda olumlu örneklerin de olduğunu hatırlatarak, Kasım 2024’te yapılan görüşmelerle hazırlanan önceki rapora dikkat çekiyor.

Eğitim ve katılım fırsatı
Bilgi edinme sürecinde daha etkili sonuçlar elde etmek isteyen gazeteciler için IPI, 2 Ağustos’ta ücretsiz bir çevrimiçi eğitim düzenleyecek. Kayıt linkine IPI’ın sosyal medya hesaplarından ulaşılabiliyor. Projeye katkı sağlamak isteyenler [email protected] adresine ulaşabilir.

Kaynak: Journo