Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Vakfı, 2020’de kurulduğundan bu yana şirketlerden aldığı bağışlarda kayda değer bir artış yaşadı. Kamuya açıklanan verilere göre vakıf, 2023 sonuna kadar toplamda yaklaşık 83 milyon dolar topladı. Bu miktarın neredeyse yüzde 60’ının kaynağı açıklanmadı.
Yalnızca 2023’teki bağışların yüzde 80’i anonim kaynaklardan geldi. Bu oran, vakfın kuruluş yılına kıyasla yüzde 15’lik bir artış anlamına geliyor.
Uzmanlar ‘operasyonel giderler’ kalemine dikkat çekiyor
DSÖ, bağışların kullanımını “Covid” ya da “operasyonel giderler” gibi genel kategorilere ayırıyor. Ancak uzmanlara göre “operasyonel giderler” ifadesi muğlak ve denetimi zorlaştırıyor. The Guardian’a konuşan rapor yazarları, bağışçı şeffaflığının düşük seviyede olduğunu belirterek bu durumun DSÖ’nün itibarını zedeleyebileceğini vurguladı.
Bağışçılar önceliklerini dayatıyor
Rapora göre, şirketlerin yaptığı bağışlar DSÖ’nün değil bağışçıların önceliklerine göre şekilleniyor. ABD’nin yakın zamanda DSÖ fonlarını kesmesi sonrası kurumun kurumsal bağışçılara daha fazla bağımlı hale gelebileceği ifade ediliyor. DSÖ’nün en büyük finansman kaynakları ise BM üyesi devletler ile Bill ve Melinda Gates Vakfı.
‘Kurum ne saklamaya çalışıyor?’
Şeffaflık savunucusu US Right To Know direktörü Gary Ruskin, anonim bağışların kurum üzerindeki etkisini sorgulayarak “Mühim soru şu: kimliği belirsiz bağışçıların DSÖ üstündeki etkisi ne? Ve kurum ne saklamaya çalışıyor?” dedi.
DSÖ, silah ve tütün şirketlerinden bağış kabul etmediğini açıklasa da rapor yazarları, aşırı işlenmiş gıda, alkol, kimyasal ve fosil yakıt sektörlerinden dolaylı bağışların alınabileceğini öne sürüyor.
Meta örneği tartışma yarattı
Sosyal medyanın çocukların ruh sağlığı üzerindeki olumsuz etkilerine rağmen Facebook, Instagram ve WhatsApp’ın sahibi Meta’nın DSÖ’nün dijital sağlık departmanına bağış yapması tartışma konusu oldu. Ayrıca Meta’nın, DSÖ fonlarının kesilmesini savunan siyasetçilere de bağış yaptığı raporda yer aldı.
Ruskin, “Kamu sağlığı doğrudan kamu güvenine bağlıdır. DSÖ güvenilir olmak istiyorsa paranın kaynağını açıklamalı” diyerek şeffaflık çağrısını yineledi.
