Prenses Diana, Grace Kelly, Kate Middleton… Onların hayatı tüm dünyanın gözleri önünde yaşandı. Ancak Ortadoğu’nun kalbinde, Kürt halkının belleğinde derin bir iz bırakan başka bir prenses var: Sînemxan Bedirxan. Kürdistan’ın son prensesi olarak bilinen Sînemxan, “taçsız bir prenses”ti. Çünkü kendi sözleriyle, “Evet, bana prenses diyorlar ama hayatımda hiç taç almadım, hiç takmadım.”
21 Mart 1938’de Şam’da doğan Sînemxan, Kürt siyasal ve kültürel tarihinde çok önemli bir yere sahip Bedirxan ailesinin mensubuydu. Babası Celadet Ali Bedirxan, Kürtçeyi Latin harfleriyle yazıya döken ve modern Kürt dil çalışmalarının öncüsü olan isimdi. Amcası Dr. Kamuran Bedirxan ise Kürt siyasetinde ve basınında öne çıkan figürlerden biriydi.
Bedirxan ailesi, Osmanlı döneminde Botan Beyliği’nin son mirlerinden Bedirxan Bey’in soyundan geliyordu. Hatta bir dönem aile adına “Kürdistan Prensi Bedirxan” yazılı paralar bile basılmıştı. Bu yüzden Sînemxan, Kürtler arasında “Son Kürdistan Prensesi” olarak anıldı.
Abdurahman Zebihi, Sinemxan Bedirxan, Talabani, Nazim Pitros 17.01.1960 Bagdad
“Beni en çok üzen babamın yoksulluk yüzünden ölmesidir."
Sînemxan’ın çocukluk yılları sürgünde geçti. Babası Celadet Bedirxan, İstiklal Mahkemeleri’nde idama mahkûm edilmiş, ardından Şam’a sürülmüştü. 1951 yılında, geçimini sağlamak için bir pamuk tarlasında çalışırken kuyuya düşerek hayatını kaybetti.
O dönem henüz 13 yaşında olan Sînemxan, yıllar sonra bu acıyı şöyle dile getirdi:
“Beni en çok üzen babamın yoksulluk yüzünden ölmesidir. Kürtçeyi Latinize eden, halkı için mücadele eden babam sahipsiz kaldı ve sahipsiz öldü.”
"Kürtçe, Türkçe, Arapça, İngilizce ve Fransızca öğrendi"
Sînemxan, güçlü annesi Rewşen’in rehberliğinde büyüdü. Kürtçe, Türkçe, Arapça, İngilizce ve Fransızca öğrendi. Eğitimini Şam’daki Fransız okullarında sürdürdü. Dil sevgisini babasından miras almıştı. Onun için dil, sadece bir iletişim aracı değil, kimliğin ve direnişin sembolüydü.
1959’da Kürt yazar Salah Sadullah ile evlenen Sînemxan, uzun yıllar Kerkük ve Bağdat’ta yaşadı. 1960-74 yılları arasında Kürdistan Kadınlar Derneği Başkanlığı yaptı. Bu dönemde Kürt kadınlarının örgütlenmesi, eğitim alması ve toplum içinde daha aktif rol üstlenmesi için çaba gösterdi.
1970’lerde ise Kürt mücadelesinin içinde Mustafa Barzani, Celal Talabani gibi liderlerle aynı dönemde çalıştı. Onun mücadelesi sadece bir prensesin değil, aynı zamanda bir kadın aktivistin hikâyesiydi.
1980-1995 yılları arasında Bağdat’ta Birleşmiş Milletler’e bağlı uluslararası bir okulda öğretmenlik yaptı. Fransızca, İngilizce ve Arapça dersleri verdi. Eğitimci kimliği, onun hayatının en güçlü parçalarından biriydi.
Bugün Erbil’de yaşayan Sînemxan’ın evi, adeta bir müze gibi. 100 binden fazla belge, kitap ve fotoğrafı koruyor. Bu arşiv, sadece onun ailesinin değil, aynı zamanda Kürt halkının belleğini gelecek nesillere taşıyor.
“Arşivler çok önemli. Annem ve babam bize tarihimizin korunması gerektiğini öğretti. Ben de bu sorumluluğu sürdürüyorum.” Sînemxan Bedirxan, hayatı boyunca birçok unvana layık görüldü. Kürt PEN’in Onursal Başkanlığı’nı üstlendi, Kürdistan İş Kadınları Derneği’nin onursal üyesi oldu. Fransız devletinin en yüksek nişanı olan Legion d’Honneur ödülünü alan ilk Kürt kadını oldu.
Sînemxan Bedirxan’ın bugün 84 yaşında, Erbil’de yaşıyor. Hikâyesi, sürgünler, yoksulluk, mücadele ve onurla dolu. O, taçsız bir prenses. Çünkü onun gerçek tacı; mücadelesi, bilgeliği ve halkının belleğine bıraktığı mirastı.
Kaynakça
-
"Sînemxan Bedirxan – The Last Princess of Kurdistan Who Found Resistance in Archiving", The Jiyan Archives The Jiyan Archives
-
“‘Son Kürdistan prensesi’ Bedirxan: Kürtler artık birleşmek zorunda”, Gazete Duvar Gazete Duvar
-
“Sinemxan, sürgün Kürtler ve Kürtçe”, Bianet Bianet
