Tip 2 diyabet tedavisinde kullanılan ancak son yıllarda zayıflama amacıyla popülaritesi hızla artan Ozempic ve Wegovy gibi GLP-1 sınıfı ilaçlar, yeni sağlık riskleriyle gündemde. Vücutta doğal olarak bulunan GLP-1 hormonunu taklit ederek iştahı bastıran ve mide boşalmasını yavaşlatan bu ilaçlar, kullanıcı sayısındaki artışla birlikte beklenmeyen ve ciddi yan etkilerle ilişkilendirilmeye başlandı.
ABD’de her 10 yetişkinden birinin bu ilaçları kullandığı tahmin edilirken, bulantı, ishal ve görme bozuklukları gibi nispeten hafif yan etkilerin yanında artık pankreas bezi iltihabı, böbrek rahatsızlıkları, kas-iskelet sistemi bozuklukları ve hatta ölüm vakaları da bildiriliyor.
Pankreas iltihabından ölümler: Risk yüzde 146 daha fazla
İngiltere’de Ozempic ve benzeri GLP-1 ilaçlarını kullanan en az 10 kişi, pankreas iltihabı nedeniyle yaşamını yitirdi. Kings College London’dan Dr. Penny Ward, bu ilaçların uzun süreli kullanımında ortaya çıkan iltihaplanma ve iskelet sistemi bozukluklarına karşı dikkatli olunması gerektiğini söylüyor.
Ocak 2024’te Nature Medicine dergisinde yayımlanan kapsamlı bir çalışmada, 215 bin kişinin verileri incelendi. Buna göre GLP-1 ilaçları kullananlarda artrit riski yüzde 11, pankreas iltihabı riski ise yüzde 146 oranında artıyor. Ayrıca tansiyon düşüklüğü, baş dönmesi, böbrek taşı, böbrek iltihabı ve mide-bağırsak sorunları da raporlanan diğer riskler arasında yer alıyor.
Görme kaybı ve sinir hasarı: Dört kat daha fazla risk
Bazı hastalar, Ozempic kullanımı sonrası görme kaybı yaşadıklarını bildiriyor. JAMA Ophthalmology dergisinde yayımlanan bir çalışmada, bu ilaçların nonarteritik anterior iskemik optik nöropati (NAİON) adlı ciddi bir sinir hasarıyla ilişkili olabileceği belirtildi. Bu risk toplumda nadir görülse de, GLP-1 kullanıcılarında genel popülasyona göre dört kat daha sık rastlandığı açıklandı.
Kadınlar üzerindeki etkiler hâlâ yeterince araştırılmadı
Kanada’daki Calgary Üniversitesi’nden nöroendokrinolog Dr. Karolina Skibicka, özellikle kadın kullanıcılar üzerindeki etkilerin yeterince bilinmediğini vurguluyor. Skibicka, “Kadınlar ilaçlara genellikle farklı tepkiler verir ancak klinik çalışmalarda yeterince temsil edilmezler” diyerek, cinsiyet-temelli tıbbi araştırmaların artırılması gerektiğini ifade etti.
Skibicka: “Amaç dışı kullanım riskli”
Skibicka, ilacın kontrollü ve amacına uygun şekilde kullanılması hâlinde sağladığı yararların risklerinden çok daha büyük olduğunu savunsa da, piyasada kozmetik zayıflama amaçlı yaygın kullanımı ilacın güvenlik profilini tartışmalı hâle getiriyor. “Ciddi yan etkiler, doz aşımı ya da uzun süreli kullanım sonucu çıkabilir” diyen uzmanlar, reçete süreçlerinde daha katı denetim çağrısında bulunuyor.
Yararlı etkileri de araştırılıyor
Öte yandan GLP-1 ilaçlarının olumlu etkilerine dair araştırmalar da sürüyor. Bazı bilimsel çalışmalar, bu ilaçların demans ve Alzheimer riskini azalttığını, ayrıca uyuşturucu bağımlılığı tedavisinde potansiyel taşıdığını gösteriyor. Nature Medicine’da yayımlanan başka bir çalışmada ise GLP-1 ilaçlarının kan pıhtılaşması sorunlarını azalttığı ve kalp-böbrek sağlığını iyileştirdiği gözlemlendi.
