Diyarbakır’ın Çınar ilçesine bağlı Demirölçek Mahallesi yakınlarında yer alan 3 bin yıllık Zerzevan Kalesi, hem arkeolojik kazıların hem de restorasyon çalışmalarının odağında. Roma İmparatorluğu döneminde askeri yerleşim olarak kullanılan ve dünyanın en iyi korunmuş Mithras Tapınağı’na ev sahipliği yapan antik kalede, Kültür ve Turizm Bakanlığı öncülüğünde Geleceğe Miras Projesi kapsamında restorasyon süreci başlatıldı.
2020 yılında UNESCO Dünya Mirası Geçici Listesi’ne giren ve yılda yüz binlerce ziyaretçiyi ağırlayan Zerzevan Kalesi, artık koruma ve görsel sunum açısından da yeni bir döneme giriyor.
Güçlendirme ve koruma çalışmaları
Prof. Dr. Aytaç Coşkun başkanlığında yürütülen kazılarda bugüne dek gözetleme kulesinden kiliseye, su sarnıçlarından yer altı tapınaklarına kadar birçok yapı gün yüzüne çıkarıldı. Şimdi ise özellikle büyük kilise ve güney kulede sürdürülen restorasyon çalışmaları ile yapıların uzun vadeli korunması amaçlanıyor.
Restorasyon sürecinde, yapıların orijinal dokusuna zarar vermeden yapılan capping, güçlendirme ve enjeksiyon gibi uygulamalar dikkat çekiyor.
“Mevcut yapıların gelecek kuşaklara aktarılması açısından restorasyon oldukça önemli,” diyen Prof. Dr. Coşkun, kazı ve restorasyonun birlikte yürütüleceğini, yıl sonunda diğer yapılarda da benzer sürecin başlayacağını ifade etti.
Ziyaretçi sayısında hedef 1 milyon
Yılın 12 ayı boyunca kazı çalışmalarının sürdüğü Zerzevan Kalesi, bölgenin en çok ziyaret edilen arkeolojik alanlarından biri haline geldi. Geçtiğimiz yıl 400 bine yakın ziyaretçiyi ağırlayan kalenin, bu yıl sonunda yarım milyon kişiyi, 2026 yılı itibarıyla ise 1 milyon ziyaretçiyi geçmesi hedefleniyor.
UNESCO kalıcı liste hedefi 2026
Antik ticaret yolları üzerinde, stratejik bir tepede konumlanan Zerzevan Kalesi; Roma ve Sasani dönemlerinde askeri üs olarak kullanıldı. İçerisinde yer altı kilisesi, 400 kişilik sığınak, tahıl ve silah depoları, ve Mithras Tapınağı gibi önemli yapılar bulunan kalenin geçmişi, Asur dönemine kadar uzanıyor.
Prof. Dr. Coşkun, restorasyon ve çevre düzenlemelerinin UNESCO başvuru sürecini hızlandıracağını belirterek, “Hedefimiz 2026 yılında Zerzevan Kalesi’ni UNESCO Dünya Mirası Kalıcı Listesi’ne sokmak,” dedi.
