Sulukule Gönüllüleri Derneği’nin yürüttüğü “Okulda Beslenmenin Hakkını Verelim” kampanyası sona erdi. Kampanya, okulda ücretsiz ve sağlıklı beslenmenin mümkün olduğunu, ancak bunun için bütüncül bir yaklaşım ve kurumsal iş birliği gerektiğini vurguladı. Hak temelli bir beslenme politikasının önemini öne çıkaran kampanya, geniş kesimlerden destek gördü. Bianet’ten Nalin Öztekin’in haberine göre, kampanyanın çıktılarını ve okulda beslenmenin çocuklar açısından neden yaşamsal olduğunu Sulukule Gönüllüleri Derneği Gönüllü Koordinatörü Işıl Seray Gençer anlattı.
Gençer, Türkiye’de kapsamlı veriler açıklanmadığı için okulda beslenme ihtiyacının ne boyutta olduğunu bilmediklerini, bu durumun yoksulluğun görünmez kılınmasına yol açtığını belirtti. Bu konuda hâlâ en güvenilir kaynağın Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) olduğunu söyledi.
“İhtiyaçtan öte bir hak meselesi”
OECD’nin 2024 tarihli “Hayat Nasıl?” raporuna göre, Türkiye’de 15 yaşındaki öğrencilerin yüzde 20’si haftada en az bir kez yeterli parası olmadığı için yemek yiyemiyor. Her beş çocuktan biri okula aç gidiyor ve günü yemek yemeden tamamlıyor. Gençer, bu verilerin şu soruları gündeme getirdiğini söylüyor:
“Neden öğrencilerin bu hakka erişimi yok? Kampanya boyunca vurguladığımız temel mesaj buydu: Beslenme bir ihtiyaç değil, bir haktır. MEB verilerine göre 2024–2025 eğitim-öğretim yılında örgün eğitimde 17 milyon 956 bin 523 öğrenci var. Bu öğrencilerin her birinin beslenme hakkı vardır.”
Okulda ücretsiz ve sağlıklı beslenme neden hayati?
Gençer, bu öğrencilerin okulda beslenmeye erişiminin hayatlarında yaratacağı farkı şöyle açıklıyor:
“Okul beslenmesi, çocuğun okulla bağını güçlendiriyor, okula devamı artırıyor. Aynı zamanda okul iklimini iyileştiriyor; çocuklar kendilerini daha güvende hissediyor, aidiyet duyguları artıyor. Sağlık açısından ise bu dönem kritik. Çünkü çocukluk, beyin, bağışıklık ve sinir sisteminin gelişiminin tamamlandığı evredir. Sağlıklı beslenme, bu gelişimin olmazsa olmazıdır.”
Gençer’e göre, okulda yemek yemek yalnızca fizyolojik değil sosyal bir deneyimdir: “Birlikte yemek yemek, paylaşmak ve eşit koşullarda bir araya gelmek, çocukların sosyal becerilerini güçlendirir. Ayrıca, okulda beslenme aile üzerindeki ekonomik yükü de azaltır.”
Açlığın görünmeyen boyutu
Sağlıklı gıdaya erişemeyen çocukların derse odaklanamadığını belirten Gençer, “Bu çocuklar sıklıkla ‘ders dinlemeyen’ veya ‘başarısız’ olarak etiketleniyor. Oysa mesele yetersiz beslenmeden kaynaklanıyor. Bu durum, çocukların okulla bağını zayıflatıyor, hatta okul terkine yol açabiliyor” dedi.
Beslenme yoksunluğunun çocukların öğrenme, fiziksel ve duygusal gelişimlerini olumsuz etkilediğini vurgulayan Gençer, “Yoksulluk, sosyal dışlanmayı da beraberinde getiriyor” sözleriyle sorunun çok katmanlı doğasına dikkat çekti.
“Mesele bütçe değil, öncelik meselesi”
Milli Eğitim Bakanlığı bütçesinin yetersiz olduğu iddialarını da değerlendiren Gençer, asıl sorunun “beslenmenin hak olarak değil, sosyal yardım olarak görülmesi” olduğunu belirtti.
“Beslenme, eğitim ve sağlık hakkının ayrılmaz parçasıdır. UNICEF verilerine göre Türkiye, %33,8 çocuk yoksulluğu oranı ile Kolombiya’nın hemen ardından dünyada ikinci sırada. Bu tablo, konunun aciliyetini gösteriyor. Ayrıca yapılan hesaplamalara göre, tüm öğrencilere ücretsiz bir öğün sağlamak, MEB bütçesinin yalnızca yüzde 13’üne denk geliyor.”
Bir çocuk bir öğünde kaç liraya doyabilir?
2024–2025 eğitim-öğretim yılı 185 gün üzerinden yapılan hesaplamalara göre, okul öncesi öğrenciler için günlük 36,05 TL, ilkokul ve ortaokul için 48,91 TL, lise için 61,77 TL maliyetle ücretsiz bir öğün sağlanabiliyor. Gençer’e göre bu, bütçeden ziyade devletin konuya nasıl yaklaştığıyla ilgili bir mesele.
Gençer sözlerini şöyle tamamlıyor:
“Okulda beslenme sorununun olumsuz etkileri kadar çözümünün de çok yönlü faydaları var. Üstelik bu, sadece bugünün değil, çocukların geleceğinin de yatırımıdır. Sağlıklı beslenme, uzun vadede sağlık ve eğitim harcamalarını azaltır. Dolayısıyla, bütçenin yüzde 13’üyle yapılacak bu yatırım yüksek değil, gerekli bir yatırımdır.”
