Milli Dayanışma, Kardeşlik ve Demokrasi Komisyonu’nun 11. toplantısında, Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da çalışan sivil toplum temsilcileri dinlendi. Toplantıda söz alan Mezopotamya Göç İzleme ve Araştırma Derneği Başkanı Murat Sarı, zorunlu göçün yarattığı etkileri ve geri dönüş sürecinin önündeki engelleri dile getirdi.
Sarı, göçün psikososyal ve kültürel boyutlarına dikkat çekerek, özellikle kadın ve çocukların ağır bir yük taşıdığını ifade etti. Zorla göç ettirilenlerin kentlerde düşük ücretli ve güvencesiz işlerde çalışmak zorunda kaldığını, sosyal izolasyon, aile içi şiddet ve uyum sorunlarıyla karşı karşıya kaldığını vurguladı. Ayrıca travma sonrası stres, anksiyete ve depresyon gibi ruhsal sorunların yaygın olduğunu söyledi.
Fiziksel ve hukuki engellerin de geri dönüşleri zorlaştırdığını belirten Sarı, “Askeri güvenlik bölgeleri, mayınlı alanlar ve altyapı eksiklikleri insanların yaşamını ve geçim kaynaklarını tehdit ediyor” dedi. Ottawa Sözleşmesi sonrasında bazı gelişmeler yaşansa da sürecin şeffaf yürütülmediğini kaydetti.
En büyük engelin koruculuk sistemi olduğunu söyleyen Sarı, bu yapının köylerde militarist bir ortam yarattığını, aileler arasında kutuplaşmaya yol açtığını ve geri dönen yurttaşların güvenlik endişelerini artırdığını belirtti. Korucuların geçmişte keyfi güç kullanımı, zorla göç ettirme ve işkence gibi ihlallere karıştığını hatırlattı.
Sarı, geri dönüş sürecinin yalnızca bireysel hakların iadesi değil, demokratikleşme ve toplumsal barışın sağlanması açısından da kritik olduğunu vurguladı:
“90’larda boşaltılan köylerin yeniden dönüş süreci, Türkiye’de demokrasi, barış ve adaletin tesisi için yaşamsaldır.”
Sarı’nın sekiz temel talebi şöyle:
-
Hak ihlallerinin araştırılması ve tanımlanması
-
Köylerin asıl isimlerinin iadesi (Kürtçe, Zazaca, Ermenice, Arapça)
-
Geri dönüşlerin önündeki fiziki ve hukuki engellerin kaldırılması
-
Toplumsal onarım ve yüzleşme sürecinin başlatılması
-
Demokratik katılımın güvence altına alınması
-
Koruculuk sisteminin kaldırılması ve silahların toplanması
-
Köye dönüş programlarının güçlendirilmesi
-
Hakikat ve adalet komisyonunda zorla göç mağdurlarının tanıklıklarının alınması, zararlarının telafisi
Sarı, taleplerin karşılanmasının yalnızca mağdurların değil, tüm ülkenin demokratik geleceği için hayati olduğunu söyledi.
