Cambridge Üniversitesi’nden Prof. Duncan Astle liderliğinde yapılan ve yaklaşık 4 bin beyin taramasını inceleyen yeni araştırma, insan beyninin gelişiminin kesintisiz bir akış olmadığını; 9, 32, 66 ve 83 yaşlarında belirgin yapısal değişimlerle ayrılan beş ana dönem içerdiğini ortaya koydu. Çalışmada bu yaşların, sinirsel bağlantıların mimarisinde “büyük sıçramaların” yaşandığı kritik eşikler olduğu belirtildi.
Prof. Astle, “Hepimiz hayatımızın çağlardan oluştuğunu hissederiz; beynin de benzer dönemlerden geçtiği görülüyor” diyerek bu bulguların savunmasızlık dönemlerini anlamaya yardımcı olacağını söyledi.
En uzun dönem 32 yaşla başlıyor
Araştırmaya göre beynin “Yetişkinlik Çağı” denen en uzun dönem 32 yaşında başlıyor. Bu yaş civarında sinir ağlarında en güçlü genel değişimin görüldüğü, beynin bağlantı verimliliğinin “yetişkin moduna” geçtiği tespit edildi. Bu gözlemin, diğer bilimsel çalışmalarda raporlanan “zeka ve kişilik platosu” ile uyumlu olduğu aktarıldı.
Araştırmacı Alexa Mousley, 32 yaş civarındaki dönüşümün ebeveynlik gibi yaşam olaylarıyla ilişkili olabileceğini ve ergenlik dönemindeki ruh sağlığı risklerine dair ek bilgiler sunabileceğini belirtti.
Çocukluk ve ergenlik: İncelen ağlar, artan verimlilik
Çocukluk Çağı bebeklikten 9 yaşına kadar sürüyor. Bu dönemde beyin, gereksiz bağlantıları eleyip ana ağları güçlendiriyor; gri ve beyaz madde hızla büyüyor.
Ardından gelen Ergenlik Çağı, 9–32 yaş aralığını kapsıyor. Bu aşamada iletişim ağları incelik kazanıyor, bağlantı verimliliği artıyor ve bilişsel performansı destekleyen geniş ölçekli bir yeniden yapılanma gerçekleşiyor.
Yaşlılığın iki evresi
Araştırma, yaşlılıkta iki ayrı dönem tanımladı:
-
Erken Yaşlılık Çağı: Yaklaşık 66 yaşında başlıyor; bağlantı yoğunluğunda azalma görülüyor.
-
Geç Yaşlılık Çağı: Yaklaşık 83 yaşında başlıyor; beyaz madde dejenerasyonu belirginleşiyor.
Bilim ekibi, bu dönüm noktalarının yaşa bağlı hastalıkların daha iyi anlaşılması ve beyin sağlığı müdahalelerinin daha doğru zamanlanması için yol gösterici olabileceğini belirtiyor.
