ABD merkezli Amerikan Kalp Derneği (AHA), ultraişlenmiş gıdaların tüketimine dair yeni kılavuzunu açıkladı. Açıklama, ABD Sağlık Bakanı Robert F. Kennedy Jr. öncülüğünde yürütülen “Make America Healthy Again” (MAHA) Komisyonu’nun ikinci raporu öncesinde geldi. İlk rapor Mayıs ayında yayımlanmış ve çocuklarda kronik hastalıkların artışında ultraişlenmiş gıdaların rolüne dikkat çekmişti.
Çoğu UPF sağlıksız, bazı istisnalar var
AHA’nın ana mesajı şaşırtıcı değil: Ultraişlenmiş gıdaların büyük bölümü sağlığa zararlı. Ancak kılavuz, “tüm UPF’ler aynı derecede kötü değil” diyerek tartışmalı bir noktaya değindi.
Rapora göre “bazı tam tahıllı ekmekler, düşük şekerli yoğurtlar, domates sosları ve kuruyemiş veya baklagil bazlı sürülebilir ürünler” daha sağlıklı sayılabilir. Ancak bu ürünlerin bile dikkatle izlenmesi gerektiği vurgulandı.
Stanford Üniversitesi’nden beslenme uzmanı Prof. Christopher Gardner, “Birkaç ürün biraz daha sağlıklı diye gıda sektörünü aklamayalım. Çoğu ürün şeker, tuz ve yağla dolu” dedi.
ABD’lilerin yarısından fazlası kaloriyi UPF’den alıyor
ABD Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezleri’nin (CDC) verilerine göre, Amerikalılar günlük kalorilerinin %55’ini ultraişlenmiş gıdalardan alıyor. Çocuklarda bu oran %62’ye çıkıyor.
Araştırmalar, her ek UPF porsiyonunun kalp krizi ve felç riskini ciddi şekilde artırdığını gösteriyor. 2024’te yayımlanan 45 meta-analizli bir inceleme, günde bir ek UPF tüketiminin kalp-damar hastalıklarına bağlı ölüm riskini %50 artırdığını ortaya koydu. Aynı zamanda obezite riskini %55, uyku bozukluklarını %41, tip 2 diyabeti %40 ve depresyonu %20 yükselttiği görüldü.
AHA: En zararlılardan uzak durun
AHA, Amerikalılara özellikle yüksek yağ, tuz ve şeker içeren UPF’lerden uzak durmalarını, sınırlı sayıda daha sağlıklı seçenekleri ise kontrollü tüketmelerini öneriyor.
Ancak New York Üniversitesi’nden Prof. Marion Nestle, “’Sağlıklı’ UPF vurgusu yanıltıcı olabilir. Çünkü hem sayıları az hem de insanlar bu ürünlerden de fazla kalori alıyor” diyerek uyarıda bulundu. Ağustos 2025’te yapılan geniş kapsamlı bir çalışmada da evde pişirilen yemeklerin, “sağlıklı” UPF’lere kıyasla kilo kaybında iki kat daha etkili olduğu görülmüştü.
Sağlığa göre sınıflandırma
AHA, ultraişlenmiş gıdaları “en sağlıksız, orta düzey sağlıklı ve sağlıklı” olmak üzere üç gruba ayırdı:
-
Sağlıklı: Taze veya dondurulmuş meyve-sebzeler, tam tahıllar, şekersiz kuruyemişler, baklagiller, bitkisel yağlar, yağsız süt veya yoğurt, işlenmemiş et ve su.
-
Orta düzey: Beyaz pirinç ve makarna, tam yağlı süt ürünleri, tuzlu kuruyemiş, az tuzlu çorbalar, hafif şuruplu konserve meyveler.
-
Sağlıksız: İşlenmiş etler (sosis, nugget, salam), yüksek yağlı kırmızı et, şekerli içecekler, cips, dondurma, paketli makarna, pizza, şekerleme ve rafine unlu gıdalar.
Sonuç olarak, Amerikan Kalp Derneği’nin mesajı net: Ev yapımı ve az işlenmiş gıdalar, “sağlıklı” kabul edilen UPF’lere kıyasla bile daha güvenli ve faydalı.