İsviçreli bir araştırma ekibi, depremlerin ölçümünde devrim niteliğinde bir yöntem geliştirdi. Zürih merkezli ekip, daha önce güvenlik ve enerji sektörlerinde kullanılan fiber optik kabloları sismik ölçüm için yeniden değerlendirdi. “Dağıtılmış akustik algılama” (Distributed Acoustic Sensing) adı verilen bu yöntemle yer hareketleri nanometre düzeyinde hassasiyetle tespit edilebiliyor.
Jeofizikçi Andreas Fichtner, geleneksel sismometrelerin pahalı, enerjiye bağımlı ve sınırlı bölgelerde kullanılabilir olduğuna dikkat çekti. Fichtner, “Bu cihazlar okyanus tabanında ya da düşük gelirli ülkelerde yaygın değil. Oysa fiber optik kablolar hali hazırda dünya çapında 5 milyar kilometrelik bir ağa sahip” dedi.
Lazer darbeleriyle deprem ölçümü
Yeni yöntemde mevcut fiber kablo ağına lazer darbeleri gönderiliyor. Kabloda oluşan milimetrik değişimler lazerin ilerleme süresinde fark yaratıyor. Bu fark, depremin etkilediği bölgeyi ve şiddetini belirlemek için kullanılıyor. “Interrogator” adlı özel cihazlar, fay hatlarının kabloları nerede ve nasıl etkilediğini tespit edebiliyor.
Tesadüfen İstanbul’da kaydedildi
Sistem, İstanbul’da ilk kez 2023 yılında, kullanılmayan bir fiber kablo aracılığıyla tesadüfen test edildi. Elde edilen verilerle kentin 100 metrelik zemin yapısı haritalandırıldı. Bazı sokakların, birkaç metre ötedeki diğer sokaklara göre 10 kat daha fazla sarsıldığı tespit edildi.
Erken uyarı ve yapı denetimi için umut
Fichtner, fiber optik verilerin deprem erken uyarı sistemlerinin geliştirilmesinde kullanılabileceğini belirtiyor. Ayrıca bu teknoloji, kent planlamasında zemin yapısına uygun yapılaşma kararları için de yol gösterici olabilir.
İstanbul'daki uygulama bir pilot olabilir
Almanya’nın Potsdam kentindeki araştırma merkezinde yürütülen SAFAtor projesi kapsamında, bu sistemin denizaltı fiber kablolarla genişletilmesi hedefleniyor. İstanbul’da yapılan denemeler, yönteminin büyük kentlerde yaygınlaşması için önemli bir pilot uygulama olarak değerlendiriliyor.
