Diyarbakır’ın UNESCO Dünya Kültür Mirası Listesi’nde yer alan Hevsel Bahçeleri, organik yapısını hızla kaybediyor. 8 bin yıllık geçmişiyle kentin akciğerleri olan bu verimli topraklar, son yıllarda mısır tarlalarının ve endüstriyel ürünlerin istilasına uğramış durumda.
Sur içinden Dicle Nehri’ne kadar uzanan 700 hektarlık alanda bir zamanlar dut, karpuz, şeftali ve marul yetişir; kent halkının sebze ve meyve ihtiyacını karşılardı. Kadim Diyarbakır kültürünün simgesi olan Hevsel’de çalışan kadınlar “Aşefçi” olarak bilinirdi, ürünlerini de Sur içindeki Aşefçiler Çarşısı’nda satardı. Bugünse bu topraklarda yoğun mısır ekimi, anız yangınları ve endüstriyel tarım baskısı göze çarpıyor.
Bahçe sahipleri, sebze ekiminin masraflarını karşılamanın zorlaştığını, bu yüzden daha cazip görünen mısır üretimine yöneldiklerini dile getiriyor. Ancak bu değişim, yalnızca tarımsal üretim alışkanlığının değil, Hevsel’in ekolojik ve kültürel kimliğinin de dönüşmesi anlamına geliyor.
Tigris Haber’e konuşan Diyarbakır Tanıtma Kültür ve Yardımlaşma Vakfı (DİTAV) Başkan Yardımcısı ve yazar Şeyhmus Diken, bu gidişata dikkat çekerek UNESCO’nun Türkiye’yi defalarca uyardığını vurguluyor. Diken, “Hevsel Dünya Kültür Mirası’nda. Eğer korumazsanız listeden çıkarırız diyorlar. 2026’da ciddi yaptırımlar gündeme gelebilir” ifadelerini kullanıyor.
Diken’e göre Hevsel, yalnızca bir tarım alanı değil; şehrin Dicle ile kurduğu bağın, nefes alanının ve kimliğinin ayrılmaz bir parçası:
“Şehirle nehir arasındaki bu alan, kentin akciğeridir. Geçmişte Diyarbakır’ın tüm meyve-sebze ihtiyacını karşılayan bir üretim alanıydı. Bugün ise endüstriyel ürünlere kurban edilmek isteniyor.”
Kentleşmenin hızla büyümesi, kayyum politikalarının ilgisizliği ve rant odaklı planların Hevsel’i yok olma riskiyle karşı karşıya bıraktığını söyleyen Diken, çözüm için “Kent Mutabakatı” çağrısı yapıyor:
“Valisi, belediye başkanları ve sivil toplum güçleri ortak bir irade koymalı. Hevsel’i yeniden organik günlerine döndürmek için kentin bütün aktörleri masaya oturmalı. Aksi halde bu mirası kaybedeceğiz.”
Bugün 200’den fazla kuş türüne, göçmen sürülerine ve zengin bir ekosisteme ev sahipliği yapan Hevsel Bahçeleri, yalnızca Diyarbakır’ın değil, tüm dünyanın ortak mirası olarak korunmayı bekliyor.
