Diyarbakır’ın Sur ilçesinde yer alan Ulu Cami, tarihi ve mimarisiyle olduğu kadar bünyesindeki eşsiz eserlerle de dikkat çekiyor. Bilim insanı El Cezeri tarafından yaklaşık 900 yıl önce yapılan güneş saati, hem İslam bilim tarihinin hem de kentin kültürel mirasının en önemli parçalarından biri olarak kabul ediliyor. Ancak Amida Haber'in haberine göre zamanla yıpranan bu değerli eser, artık ciddi biçimde tahrip olmaya başladı.
Bilim ve tarih mirası zarar görüyor
Bazalt taşından silindirik biçimde yapılan güneş saatinin üst kısmında bir mermer blok ve güneşin hareketine göre gölge oluşturan metal bir çubuk bulunuyor. Bu sistem, yüzyıllar boyunca insanlara zamanı ölçmede rehberlik etti. Ancak yağmur suları, iklim koşulları ve ziyaretçilerin teması nedeniyle eserde çatlaklar ve kırıklar oluştu.
1920’lerde avluya taşındı
1920’li yıllara kadar Ulu Cami’nin dışında bulunan güneş saati, korunma amacıyla daha sonra caminin avlusuna taşındı. Eserin etrafı demir korkuluklarla çevrilse de, koruma önlemleri zamanla yetersiz hale geldi. Bugün ziyaretçilerin dokunabildiği, bazı parçalarının kırıldığı ve yüzeyinde bozulmaların gözlendiği belirtiliyor.
Kuzey Yıldızı Vakfı: Müzeye taşınmalı
Duruma dikkat çeken Kuzey Yıldızı Vakfı, güneş saatinin orijinal halinin korunması için girişimde bulundu. Vakıf, eserin birebir imitasyonunun yapılmasını, orijinalinin ise güvenli bir müze ortamına taşınmasını önererek Diyarbakır İl Vakıflar Müdürlüğü’ne resmi başvuru yaptı.
‘İki aydır yanıt alamadık’
Kuzey Yıldızı Vakfı üyesi Prof. Dr. Aziz Yağan, Amida Haber’e yaptığı açıklamada, başvurularına iki aydır yanıt verilmediğini belirtti. Yağan, “El Cezeri’nin bu eseri yalnızca Diyarbakır’ın değil, insanlık tarihinin mirasıdır. Orijinal parçayı koruyacak, imitasyonunu ise yerine yerleştirecek bir plan sunduk. Tüm masrafları karşılamaya hazırız. Ancak henüz resmi bir yanıt alamadık,” dedi.
Yağan, mevcut demir korkulukların hem koruma hem de güvenlik açısından yetersiz olduğunu vurgulayarak şunları ekledi: “Korkuluklar tarihi eseri koruyamıyor. Ayrıca sivri uçları ziyaretçiler için tehlikeli, aralıklar ise özellikle çocuklar açısından riskli. Bu nedenle daha güvenli bir çözüm gerekiyor.”
Tarihi mirasın korunması çağrısı
Uzmanlar, El Cezeri’nin güneş saatinin yalnızca bir bilimsel buluş değil, aynı zamanda erken dönem sibernetik mirasının önemli bir örneği olduğunu vurguluyor. Eserin korunması için gerekli adımların atılmaması durumunda, onarılamaz hasarların oluşabileceği uyarısı yapılıyor.
